Abbas Əliyev: "Əhali şəxsi mənzilinin idarə olunmasında məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə psixoloji cəhətdən hazır deyil"

"Kondominium" sözünün mənasını yəqin ki, Azərbaycanda çox az adam bilir. Halbuki Rusiya, Özbəkistan, Qırğızıstan və bir sıra başqa keçmiş sovet respublikalarında kondominium anlayışı qanunlarda əks olunub. Kondominium "birgə mülkiyyət" deməkdir və özündə torpaq sahəsini və onun üzərində yerləşən tikilini (binanı) ehtiva edən vahid daşınmaz əmlak kompleksidir.
   
Kondominium imkan verir ki, qaz, su, lift və başqa kommunal xidmətlərlə bağlı dövlət orqanlarına getməkdən vətəndaşların canı qurtarsın. Bu söz "mənzil mülkiyyətçiləri birliyi" deməkdir. Bir sözlə, bir binanın sakinləri yığışaraq bir qurum təsis edirək onu Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçirirlər. Bu qurum sakinləri öz mənzillərindən başqa, binanın digər sahələrinin - zirzəmi, dam, zibil boruları, lift və sairənin də mülkiyyətçisi edir. Sakinlər bütün bu kommunal sahələri özləri idarə etməyə başlayırlar. Lifti kimin düzəldəcəyini, ona kimin qulluq edəcəyini, yaxud zibili hansı idarənin daşıyacağını özləri müəyyən edir. Belə olduqda Mənzil İstismar İdarələri də öz aktuallığını itirmiş olur. Bu da onsuz da öz işinin öhtəsindən gələ bilməyən və bir işə yaramayan "Jek"lərin birdəfəlik sıradan çıxmasına gətirib çıxaracaq.
   
Ancaq bu gün bütün MDB ölkələrində binaların idarə edilməsində əsas sistem olan kondominiumun Azərbaycanda yaradılması gecikir. Halbuki kondominiumun bir çox müsbət cəhətləri var və bi idarərtməs sistemi bütün dünyada geniş yayılıb. Məsələn, ABŞ və Kanadada çoxmərtəbəli kondominiumlar torpaq sahələrinin çatışmaması və əhalinin mənzillə təmin edilməsi problemlərinin həlli məqsədilə böyük şəhərlərdə qurulur. Digər növ kondominiumlar isə kurort zonalarında (Meksika körfəzi, Florida) və okean sahilləri boyunca (Nyu York, Kaliforniya) qurulur.
   
Bir çox Avropa ölkələri də daxil olmaqla keçmiş MDB ölkələrində (Ukraynadan başqa) artıq çoxdan "JEK"lərin fəaliyyəti ləğv edilib.
   
Hazırda Rusiyada da mənzillərin idarə edilməsi məqsədilə kondominiumlar yaradılıb. Rusiyada bu qurumun fəaliyyəti yaradılmış fond əsasında tənzimlənir. Binalar üçün bir problem çıxanda mənzil sahibləri ümumi məbləğin 5-10 faizini özləri toplayır, qalan məbləğ bələdiyyədən, çox hissəsi isə fonddan ayrılır.
   

"Jek"lərlə bələdiyyələrin nüfuz savaşı
   
İqtisadçı ekspert Nazim Məmmədov mənzillərin idarəs edilməsindəbu sistemin düzgün olmadığını deyir. "Həftə içi"nə danışan ekspertin sözlərinə görə, "birgə idarəetmə" anlamına gələn bu sistemə alternativ tapılmalıdır: "Mənzil Məcəlləsində də çoxmənzilli binaların istismarı ilə bağlı qərarlar var. Bilirsiniz ki, "Jek"lər Sovet İttifaqının məhsulu idi. Yəni, bütün mülkiyyət dövlət də olduğuna görə Mənzil İstismar Sahələri də dövlətin mülkiyyətində idi. Həmin mülkiyyətdə olan binalara da xidmət göstərirdi. Ancaq bu gün mülkiyyət formaları dəyişib. İndi dövlət idarəsində olan mənzillərlə yanaşı, özəl binalar da var. Bu səbəbdən "birgə idarəetmə" kimi anlaşılan kondominiumun Azərbaycanda işləməsi mümükün olmayacaq".
   
Ekspert qeyd edir ki, mənzil idarəsi ilə bağlı lazım olan bir çox qərarların qəbulu kecikir. Əgər bu gün bələdiyyələrin statusunun artırılması istiqamətində atılan addımlar gecikirsə, mənzillərlə bağlı digər bir çox məsələlərin də həlli gecikəcək. Çünki bu gün hələ də mənzillərin idarəsində "Jek" səviyyəsində idarəetmə davam edir: "Yaxşı olardı ki, bu məsələyə birdəfəlik son qoyulsun. Kondominium məsələsinin klassik anlayışı birgə idarəetmədir. Məncə, bu idarə yaxşı heç nə vədd etmir. Ola bilər ki, müəyyən dövr üçün təcrübənin qazanılması məqsədəuyğundur. Ancaq srateji baxımdan bu düzgün deyil. İkili tabeçilik bu udarə sisteminin də düzgün işləməsinə imkan verməyəcək. Əgər kondominiumda birgə idarəetmə nəzərdə tutulursa, bu heç də problemlərin həlli demək deyil. əksinə əlavə problemlərin meydana gəlməsi deməkdir".
   
Ekspert kondominiumların yaradılmasının gecikmə səbəblərindən də danışdı. O qeyd edir ki, "Jek"lər öz səlahiyyətində olan işləri bir başqasına vermək istəmir. Bələdiyyələrin də bu səlahiyyətləri öhtələrinə götürməyə imkanları yoxdur: "Burada bir növ nüfuz savaşı gedir. "Jek"lərin fəaliyyəti bu gün qanunsuz olsa da, onların əlində böyük səlahiyyətlər var. Bura reklam gəlirlərindən tutmuş, vətəndaş icazələri kimi hər şey daxildir. Bələdiyyələrə gəlincə isə, onların belə bir imkanları yoxdur ki, kondominiumu idarə etsinlər. Əslində bələdiyyələr bunu idarə edə bilərlər. Sadəcə yerli icra hakimiyyəti orqanları özləri bələdiyyələrin səlahiyyətlərinin artmasında maraqlı deyil. Vətəndaşlar arasında bələdiyyələrin heç bir işə yaramadığı fikri formalaşdırıblar. Yerli icra orqanları bələdiyyələri öz təsirləri altında saxlayır və bələdiyyələrin vətəndaşlarla normal işləməsinə imkan vermir".
   

Müştərək idarəetməyə hazır deyilik?
   
İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Abbas Əliyev "Həftə içi"nə bildirdi ki, son illər ölkədə aparılan iqtisadi islahatlar nəticəsində digər sahələrlə yanaşı, mənzil-kommunal təsərrüfatı sektorunun inkişafında da əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilib. Onun sözlərinə görə, qanunvericiliyə əsasən, çoxmənzilli bina 3 idarəetmə üsulundan biri - sahə mülkiyyətçiləri tərəfindən bilavasitə, mənzil mülkiyyətçiləri müştərək cəmiyyəti və ya idarəedici təşkilat tərəfindən idarə edilə bilər: "Mənzil Məcəlləsində çoxmənzilli binanın idarə edilməsi üçün təklif olunan üç idarəetmə üsulundan mənzil mülkiyyətçiləri üçün daha əlverişlisi - mülkiyyətçilərin müştərək cəmiyyətlərdir. MMMC, yəni Mənzil Mülkiyyətçiləri Müştərək Cəmiyyəti ilk növbədə çoxmənzilli binada daşınmaz əmlak kompleksini birgə idarə etmək, çoxmənzilli binanın ümumi əmlakının istismarını təmin etmək məqsədilə çoxmənzilli binanın sahə mülkiyyətçilərinin könüllü birliyi nəticəsində yaradılan bir idarəetmə üsulu olduğu qəbul edilməlidir".
   
Nazirlik rəsmisi etiraf edir ki, əhalinin böyük əksəriyyəti şəxsi mənzilinin idarə olunmasında məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə psixoloji cəhətdən hazır deyil. Bu səbəbdən ilk növbədə yeni idarəetmə metodlarının, xüsusən də MMMC-nin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili ilə bağlı marifləndirici işlərin həyata keçirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir: "Hesab edirəm ki, bu sahədə maarifləndirməişləri aparıldıqdan və vətəndaşlar məlumatlandırdıqdan sonra mənzillərin idarəedilməsində bu sistemdən istifadə daha geniş şəkil alacaq".

Nigar İxtiyarqızı
"Həftə içi" qəzeti