Dünyanın aparıcı valyutaları olan avro və dollarla bağlı proqnozlar günbəgün dəyişir. Nyu-York Universitetinin professoru Nuriel Rubini hesab edir ki, avrozonada baş verənlər sonda bu birliyin dağılması ilə yekunlaşacaq. Rubini bu barədə Davosda keçirilən Dünya İqtisadi Forumunda açıqlama verib. Ekspertə görə, uzaq perspektivdə valyuta birliyinin dağılması təhlükəsi yarana bilər və bu risk getdikcə artır.

Qeyd edək ki, adıçəkilən professor qlobal iqtisadi böhranın olacağı barədə hələ bir il öncə xəbərdarlıq etmişdi və onun proqnozu özünü doğrultmuşdu. Bu baxımdan onun yeni açıqlaması diqqət doğurmaya bilməz. Xüsusilə valyuta ehtiyatlarında avronun çoxluq təşkil etdiyi ölkələr üçün bu, ciddi siqnaldır. Qeyd edək ki, Azərbaycanın Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) portfelindəki vəsaitlərin 40 faizi avro şəklində saxlanılır. Bu haqda yaxın günlərdə mətbuata açıqlamasına fondun icraçı direktoru Şahmar Mövsumov bildirib. Onun sözlərinə görə, fondun valyuta ehtiyatlarının 50 faizi ABŞ dolları, 10 faizi isə digər valyuta və qiymətli kağızlarda saxlanır. “Yenidən qiymətləndirmə üzrə gəlirlərin əksəriyyəti məhz avronun dollara qarşı dəyişməsindən asılıdır” deyən icraçı direktor həmçinin bildirib ki, 2008-ci ildə avronun dollara qarşı məzənnəsinin dəyişməsi nəticəsində büdcədənkənar xərclər olub. Ötən il isə belə dəyişiklik fondun gəlirlər hissəsində qeydə alınıb: “Ümumilikdə bu məsələlər dolların və avronun özünün tarazlığından asılıdır. Ona görə biz öz gəlirliliyimizi hesablayan zaman məzənnənin dəyişməsini nəzərə almırıq. Çünki o bizim nə gəlirimizdir, nə də xərcimiz, bu, sadəcə maliyyə bazarlarında baş verən məzənnə dəyişkənliyidir. Bizim üçün ən vacibi faiz gəlirləridir”.

Azərbaycan Mərkəzi Bankının valyuta ehtiyatlarında avronun payı azdır. Qurumdan verilən məlumata görə, valyuta ehtiyatlarının cəmi 10 faizi avrodadır, 85 faiz dollarda, 10 faiz isə digər valyutalarda saxlanılır.

“İqtisadi Forum” jurnalının redaktoru Samir Əliyevin sözlərinə görə, ötən illə müqayisədə indi avroya inam problemi ortaya çıxıb: “Son illər, xüsusilə də böhran başlayandan bəri investorlarda ABŞ dollarına olan inam azalmağa başladı. Artıq bir sıra ölkələr, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələr valyuta ehtiyatlarında dolların payını azaldaraq onu avro və qızılla kompensasiya etməyə çalışıblar. BVF-nin hesablamalarına görə, son 10 ildə dünyanın bütün valyuta ehtiyatlarında dolların payı 71 faizdən 64 faizə düşüb. Əvəzində avronun xüsusi çəkisi 18 faizdən 26 faizə yüksəlib”. Ekspert qeyd etdi ki, avrozona ölkələrinin büdcə kəsirləri və dövlət borcları da durmadan artır.

“Fitch” və “Standard & Poor’s” kimi beynəlxalq reytinq agentlikləri Yunanıstan və İspaniyanın reytinqini aşağı salıblar. “Moody’s Investors Services” isə Portuqaliya və Yunanıstan iqtisadiyyatının “yavaş ölüm” adlandırıb. Bu problemlər blokun lokomotivi olan Almaniya və Fransa iqtisadiyyatına da təsirsiz ötüşmür: “Almaniya Yunanıstana yardım etməyəcəyini açıqlayaraq hər bir dövlətin problemi özü həll etməli olduğunu bildirib. Ancaq vəziyyətin kritik həddə çatması onu göstərir ki, Avropa Birliyi yardım etmək niyyətində olmadığını desə də, Yunanıstana kömək əlini uzadacaq”.

Azərbaycana gəlincə, S.Əliyev bildirir ki, avronun kəskin dəyərdən düşməsinin birbaşa olmasa da, dolayısı ilə mənfi təsirləri olacaq: “Azərbaycanın xarici ticarətində avronın payı 15 faizdən çox deyil. Hesablaşmaların təxminən 3/4-ü dollarla aparılır. Milli valyutanın istər nominal, istərsə də real effektiv məzənnəsi xarici ticarətin hansı valyuta ilə aparılmasından bilavasitə asılıdır. Artıq 2 ildir ki, Azərbaycan manatının məzənnəsi dollar və avronun daxil olduğu bir səbət əsasında  müəyyənləşir. Bu səbətdə dolların çəkisi yüksək olduğundan milli valyutamız dollara bağlıdır. Dünya bazarında avroya olan inamsızlıq ABŞ valyutasına tələbatı artıracaq və dollar möhkəmlənəcək. Təcrübə göstərir ki, dollara inam azalsa da, bu valyuta hələ də dominant rolunu qoruyub saxlaya bilib. Dolların kəskin möhkəmlənməsi və avronun ucuzlaşacağı təqdirdə Azərbaycanda manat ucuzlaşacaq. Digər tərəfdən, dolların bahalaşması əmtəə bazarında xammalın, xüsusilə də neftin qiymətinin ucuzlaşmasını şərtləndirəcək. Neftin ucuzlaşması isə ölkəyə daxil olan neft dollarının azalması deməkdir. Deməli, bir tərəfdən dolların bahalaşması nəticəsində manat ucuzlaşacaq, digər tərəfdən isə neft gəlirlərinin azalması səbəbindən Mərkəzi Bank manatın kursunu sabit saxlamaqda artıq maraqlı olmayacaq”. 

Ekspertin fikrincə, dolların möhkəmlənməsi valyuta bazarı ilə məhdudlaşmayacaq və təsirini əmtəə bazarına da göstərəcək: “ABŞ valyutasının bahalaşması dollarla alınan və ölkəyə gətirilən malların qiymətinin artmasına gətirib çıxaracaq. Sonda isə biz ölkədə inflyasiyanın şahidi olacağıq. Avronun ucuzlaşmasının digər zərəri Neft Fondunun öz ehtiyatlarının diversifikasiya məsələsində ləng qərar qəbul etməsi ilə də bağlı ola bilər. Çünki fond öz ehtiyatlarının 40 faizini Avropa valyutası ilə saxlayır. Fikrimcə, həm Neft Fondu, həm də Mərkəzi Bank dünyada baş verən proseslərə çevik reaksiya verməlidir”.