Samir ?liyev: ”?ks halda ölk?d? arzuolunmaz sosial-iqtisadi prosesl?r ba? ver? bil?r”

“M?rk?zi Bank Az?rbaycanda dollar?n k?skin ucula?mas?na imkan verm?m?lidir. Çünki bu ucuzla?ma arzu olunmaz sosial-iqtisadi n?tic?l?r? g?tirib ç?xara bil?r”. Bu sözl?ri ?qtisadi T???bbüsl?r? Yard?m ?ctimai Birliyinin eksperti Samir ?liyev “?qtisadi forum” jurnal?na aç?qlamas?nda bildirib.

Ekspert? gör?, bütün prosesl?rl?r M?rk?zi Bank?n v?ziyy?ti n?zar?td? saxlad???n? göst?rir, ancaq dollar?n k?skin ucuzla?mas? ölk?d? bir s?ra sosial-iqtisadi probleml?r yarada bil?r. “Dünyada dollar?n k?skin ucuzla?mas? fonunda Az?rbaycanda bu ba? vermir. Dollar Yaponiya iyenas?na qar?? 15 illik, Avstraliya dollar?na qar?? 27 illik, avroya qar?? is? 8 ayl?q minimum h?dd? dü?üb. Az?rbaycanda is? bu minimum 22 aya b?rab?rdir. Görünür, M?rk?zi Bank öz imkanlar?ndan istifad? ed?r?k prosesl?ri n?zar?td? saxlay?r. Ancaq az da olsa ucuzla?man? mü?ahid? edirik. Manat?n dollara nisb?t?n haz?rki m?z?nn?si 80,18 q?pik t??kil edir ki, bu da 2009-cu ilin yanvar?nda b?ri ?n a?a?? göst?ricidir.” – dey? ekspert bildirib.

Samir ?liyevin fikrinc?, 80 q?pik psixoloji h?ddir v? dollar bu h?dd?n a?a?? dü?s? onun ucuzla?mas? 70 q?piy? q?d?r davam ed? bil?r. “M?rk?zi Bank?n aç?qlamalar?na r??m?n ölk?d? dollarla?ma s?viyy?si yüks?kdir. ?g?r dollar?n ucuzla?mas? psixoloji h?dd olan 80 q?piklik h?ddi keçs? bu ölk?d? kütl?vi ??kild? dollardan imtina prosesl?rin? r?vac ver? bil?r. Bank ?man?tl?rinin 60%-ni xarici valyuta t??kil edir. Dollar?n bu ?man?tl?rd? ç?kisi t?xmin?n 90% t??kil edir. ?nsanlar?n kütl?vi ??kild? ?man?tl?rini geri götürm?si v? ya onu dig?r valyutalara, xüsus?n d? manata çevirm?si prosesi ölk?d? dollar art?ql??? yarada bil?r. Bu is? öz növb?sind? manat q?tl??? yaratmaqla milli valyutan?n möhk?ml?nm?sini ??rtl?ndir?r. Onsuz da neft g?lirl?ri ölk?y? kifay?t q?d?r dollar g?tirir, ixrac dollar üz?rind? qurulub. Ola bilsin M?rk?zi Bank bir müdd?t v?ziyy?ti sabit saxlaya bilsin, ancaq uzunmüdd?tli t?zyiq qar??s?nda geri g?kilm?li olacaq”

Ekspertin fikrinc?, M?rk?zi Bank manat?n dollardan as?l?l???n? azaltmaq üçün bivalyuta s?b?tinin strukturuna d?yi?iklik etm?lidir: “Art?q bir neç? ildir ki, manat?n kursu dollar v? avronun daxil edildiyi bivalyuta s?b?ti ?sas?nda mü?yy?nl??dirilir. Haz?rda s?b?td? dollar?n pay? 90%, avronun pay? is? 10%. Buna gör? d? dünya bazarlar?nda dollar?n kursunda ba? ver?n r?qsl?r manata birba?a t?sir edir. Düzdür, M?rk?zi Bank valyuta ehtiyat? hesab?na bu t?siri minimuma endirir. Ancaq bu t?yziqin uzunmüdd?tli olaca?? t?qdird? onun qar??s?n?n al?nmas? ç?tinlik tör?d? bil?r. Xüsus?n d? neftin ucuzla?mas? v? ölk?nin g?l?c?kd? neft g?lirl?rinin azalmas? amili bu prosesi sür?tl?ndir? bil?r. Bu bax?mdan bivalyuta s?b?tind? avronun ç?kisinin 10%-d?n 30-40%-? yüks?ldilm?si, dollar?n pay?n?n is? uy?un olaraq azald?lmas? yax?? olard?. M?s?l?n, qon?u Rusiyada dollar v? avronun ç?kisi müvafiq olaraq 55% v? 45% t??kil edir. Ona gör? d?, dünya bazarlar?nda dollar?n v? ya avronun m?z?nn?sinin k?skin d?yi?m?si rublda t?sirinin az göst?rir. Dig?r ölk?l?rd? eyni v?ziyy?ti mü?ahid? edirik.”

S. ?liyev hesab edir ki, M?rk?zi Bank 2011-ci ild? manat?n dollara nisb?t?n ucuzla?mas?n? t?min etm?lidir. “Bir q?d?r ?vv?l Britaniyan?n “Ekonomist” jurnal?n?n haz?rlad??? Big Mac indeksin? ?sas?n manat?n dollara qar?? real m?z?nn?si 86 q?pik olmal?d?r. Bu indeks r?smi hesablama üsulu olmasa da mü?yy?n q?d?r reall??? ?ks etdirir. Reall?q is? ondan ibar?tdir ki, manat?n dollara nisb?t?n m?z?nn?si haz?rki s?viyy?d?n a?a?? olmal?d?r.”. Ekspert? gör?, M?rk?zi Bank t?dric?n manat?n ucuzla?mas? siyas?tin? ba?lamal?d?r. “M?rk?zi Bank g?l?n il ?rzind? 3-5% ucuzla?man? h?yata keçirm?lidir. Fikrimc?, bu ucuzla?ma t?xmin?n 85 q?pik s?viyy?sin? q?d?r dü?? bil?r”

“?qtisadi forum” jurnal?n?n M?rk?zi Banka istinad?n verdiyi m?lumata gör?, oktyabr?n 13-d? AB? valyutas?n?n manata nisb?t?n r?smi m?z?nn?si 80,18 q?pik mü?yy?n edilib. Bu, 11 yanvar 2009-cu ild?n b?ri ?n a?a?? göst?ricidir. H?min tarixd? 1 dollar 80,17 q?piy? b?rab?r olub.

Öt?n ay dollar manata nisb?t?n 0,2% ucuzla??b. Sentyabrda dollar?n r?smi m?z?nn?si 80,38 q?pikd?n 80,26 q?piy? dü?üb. Ümumilikd? 2010-cu ilin öt?n 10 ay? ?rzind? manat dollara nisb?t?n 0,1% bahala??b.

Dollar?n ucuzla?mas? öz t?sirinin avroya da göst?rib. Oktyabr?n 13-d? Avropa valyutas?n?n r?smi m?z?nn?si 1 manat 11,97 q?piy? yüks?lib. Ancaq cari ild? avro manata nisb?t?n 3,4% ucuzla??b.