Samir Əliyev: “Uçot dərəcələrinin artımı davam edəcək, manat möhkəmlənəcək”

“İnflyasiya yalnız monetar amillərlə bağlı deyil. Xüsusən də Azərbaycanda qiymətlərə daha çox inhisarçılıq, gömrük sistemində qeyri-şəffaflıq və hökumətin investisiya tipli büdcə xərcləmələri təsir göstərir”. İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyinin eksperti Samir Əliyev bu barədə “İqtisadi forum” jurnalına açıqlamasında bildirib.

Samir Əliyevin fikrincə, uçot dərəcələrinin qaldırılması inflyasiya təzyiqlərini müəyyən qədər azaldacaq. “Ancaq 2010-cu illə müqayisədə inflyasiya səviyyəi artacaq. Hətta ikirəqəmli ola bilər. Təbii ki söhbət rəsmi göstəricidən gedir. Çünki reallıqda inflyasiya çoxdan ikirəqəmli həddə çatıb. Bununla iş bitmir. Nə qədər ki, rəqabət mühiti yoxdur, qiymətləri inhisarçılar diqtə edir, sahibkarlar gömrük sərhədində süründürməçiliklə qarşılaşır inflyasiyanın cilovlanmasından danışmağa dəyməz. Digər tərəfdən dövlət büdcəsindən maliyyələşən böyük həcmli investisiya layihələri də ölkədə qiymətlərin artımını şərtləndirir. Hökümət qarşıdakı aylarda bu amillərə diqqəti artırmalıdır”

Mərkəzi Bankın uçot dərəcələrini artırmasına münasibət bildirən ekspertə görə, bu addım gözlənilən olub: “Hələ ötən ilin noyabrında Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini 2%-dən 3%-ə qaldıranda bunu böhranın bitməsi ilə əlaqələndirmişdi. Ancaq ekspertlər bunu inflyasiyaya qarşı qabaqlayıcı addım kimi qiymətləndirmişdilər. Onu da bildirmişdik ki, bu proses davam edəcək və uçot dərəcələri ən azı 5%-ə kimi qaldırılacaq. Çünki həmin dövrdən məlum idi ki, qarşıdakı illərdə, xüsusən də  2011-ci ildə Bank üçün əsas prioritet hədəf inflyasiya təzyiqini azaltmaq və bu həddin ikirəqəmli olmasını qarşısını almaq olacaq. Mərkəzi Bank 2011-ci ilin pul-kredit siyasəti üzrə bəyanatında milli valyutanın sabitliyinin təmin olunması ilə yanaşı inflyasiyanın aşağı səviyyədə saxlanmasını məqsəd kimi götürüb. Manatın sabitliyi demək olar ki, təmin edib. İndi əsas məsələ inflyasiyadır. Dünya bazarlarında qiymətlər bahalaşır və ölkəyə idxal inflyasiyası daxil olur. İdxal inflyasiyasının təsirini azaltmaq üçün Mərkəzi Bank pul-kredit siyasətini möhkəmləndirmək yolunu tutur. Bu məqsədlə uçot dərəcələrini məcburi ehtiyat norması artırdı”

Ekspertə görə, ABŞ və Avropa ölkələrindən fərqli olaraq inkişaf etməkdə olan ölkələr, o cümlədən MDB ölkələri inflyasiyanı cilovlamaq üçün uçot dərəcəsini qaldırmaq siyasətini yürüdür: “Çin fevral ayında məcburi ehtiyat normasını 19%-ə qaldırdı. Rusiya bu il ikinci dəfədir bu addımı atır. Hazırda Rusiyada martın 1-dən etibarən uçot dərəcəsi artırılaraq 8% təşkil edir. Məcburi ehtiyat norması 4,5%-ə artırılıb. Ermənistan da ötən ay uçot dərəcələrini 7,75%-ə qaldırıb. Digər ölkələrdə də bu tip addımlar gözlənilir.”

“Bu dəyişiklik kredit bazarına təsiri necə olacaq?” sualına cavabında ekspert  bildirdi ki, kreditlər üzrə faiz dərəcələrinin artımını şərtləndirəcək. “Ölkədə iqtisadi aktivliyə mənfi təsir göstərəcək, aktivliyin azalması müşahidə olunacaq. Bunun əsas səbəbi isə kreditlərin bahalaşması olacaq. Düzdür, bank kreditlərinin strukturunda mərkəzləşdirilmiş kreditlərin payı 15%-dən çox deyil və bu, uçot dərəcəsinin kredit bazarında təsir imkanlarını azadır. Ancaq buna baxmayaraq uçot dərəcəsinin artımı bank kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin artımına gətirib çıxaracaq. Məcburi ehtiyat normasının artırılması da öz növbəsində, bankların sərbəst vəsaitlərini azaltmaqla yanaşı kredit resurslarını məhdudlaşdıracaq”, - deyə qeyd edib.

S.Əliyev hesab edir ki, Mərkəzi Bank pul-kredit siyasətini sərtləşdirməkdə davam edəcək: “Dolların ucuzlaşması, neftin bahalaşması və bəzi regionlarda qeyri-sabitliyin olması fonunda dünyada qiymətlərin, xüsusən də ərzaq məhsullarının bahalaşması davam edəcək. Bu, təbii ki, Azərbaycana da təsir göstərəcək. Belə bir vəziyyətdə Mərkəzi Bank inflyasiyanın rəsmi də olsa ikirəqəmli olmasına imkan verməmək üçün uçot dərəcəsini qaldırmaqda davam edəcək. Uçot dərəcəsi yəqin ki ən azı 7-8%-ə yüksələcək. Digər tərəfdən Bank manatın dollara nisbətən möhkəmlənməsi siyasətini davam etdirəcək. Dünya bazarında bahalaşma bu templə davam etdiyi təqdirdə manatın 2011-ci ildə təxminən 3-5% bahalaşması mümkündür.”

Məlumat üçün bildirək ki, Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti 1 mart 2011-ci il tarixindən etibarən uçot dərəcəsinin 3%-dən 5%-ə qaldırılması barədə qərar qəbul edib. Bankın digər qərarına görə, bankların daxili və xarici öhdəlikləri üzrə məcburi ehtiyat norması 0.5%-dən 2%-ə qaldırılıb. Bank bu addımı inflyasiya amillərinə nəzarətin gücləndirilməsi və onların preventiv rejimdə tənzimlənmək məqsədilə ilə atdığını açıqlayıb.